Maharashtra Board 2024 Class 12 History and Development of Indian Music (65-J-890) Question Paper (Available) :Download Solution PDF with Answer Key

N/A Quick Tip: सतारवादकांची निवडक माहिती आणि त्यांचा संगीतावर होणारा प्रभाव जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे.

N/A Quick Tip: बंदिशीच्या तानसाठी बोल आलाप अत्यंत महत्त्वपूर्ण असतो, जो रागाच्या गाभ्यात गहिराई आणतो.

N/A Quick Tip: पंडिता मृणालिनी साराभाई यांचा भारतीय नृत्य जगतात योगदान मोठे आहे, तसेच त्यांचा 'अम्मा' हा आदरार्थक टोपणनाव आहे.

N/A Quick Tip: थाट हा रागाची रचना करणारा मुख्य घटक असतो. प्रत्येक थाटात विशिष्ट स्वरे असतात जे रागाच्या लय आणि स्वरूपावर आधारित असतात.

N/A Quick Tip: पंडित भातखंडे भारतीय शास्त्रीय संगीताच्या संरचनात्मक रचनांमध्ये नवा वळण घेणारे महत्त्वपूर्ण व्यक्तिमत्त्व होते.

N/A Quick Tip: कण स्वर भारतीय शास्त्रीय संगीताच्या विशिष्ट स्वरांच्या मध्यवर्ती स्वरप्रणालीसाठी महत्त्वपूर्ण असतो, जो रागाची गहिराई साधतो.

N/A Quick Tip: चौताल हे एक लोकप्रिय आणि समृद्ध ताल आहे जो भारतीय शास्त्रीय संगीत आणि कथक नृत्ये यामध्ये अत्यंत वापरले जाते.

N/A Quick Tip: बालगंधर्व आणि उस्ताद फैय्याज खाँ हे भारतीय शास्त्रीय संगीत आणि नृत्य जगतात अत्यंत आदरणीय व्यक्तिमत्त्व आहेत.

N/A Quick Tip: बालगंधर्व हे भारतीय शास्त्रीय संगीत आणि नाट्यकलेतील एक महान कलावंत होते. त्यांच्या कार्याने शास्त्रीय संगीत आणि रंगमंचावर महत्त्वपूर्ण ठसा उमठवला.

N/A Quick Tip: 'तोडा' हा भारतीय शास्त्रीय संगीताचा महत्त्वपूर्ण भाग आहे, जो सुराच्या गाभ्यात सुरांची सुंदरता आणि गहराई आणतो.

N/A Quick Tip: उस्ताद रशीद खान हे भारतीय शास्त्रीय संगीताच्या विश्वामध्ये एक आदरणीय व्यक्तिमत्त्व आहेत, आणि त्यांचे आत्मचरित्र संगीताच्या कलेचा गहिरा परिचय देते.

N/A Quick Tip: 'रजाखानी गत' भारतीय शास्त्रीय संगीताचा एक महत्त्वपूर्ण भाग आहे, ज्यामध्ये रागांच्या गतीने आणि लयीने सौंदर्य वाढवले जाते.

N/A Quick Tip: त्रिताल भारतीय शास्त्रीय संगीताचा महत्त्वपूर्ण ताल आहे, ज्यात १६ मात्रांचा समावेश असतो.

N/A Quick Tip: 'जय जगदिश रे' हे एक अत्यंत लोकप्रिय भजन आहे, ज्याला पंडित रविशंकर यांनी रचना केली.

N/A Quick Tip: मुरकी भारतीय शास्त्रीय संगीताच्या गायन किंवा वादनात एक विशिष्ट कौशल्य आहे, ज्यात स्वरांची नाजूकता आणि लय रचनांचे महत्त्व असते.

N/A Quick Tip: 'द वॉईस ऑफ द हार्ट' हे आत्मचरित्र उस्ताद फैय्याज खाँ यांच्या जीवनावर प्रकाश टाकते, ज्यात संगीतावर त्यांचा गहरा प्रभाव आहे.

'सिंधू' ही बालगंधर्वाची अखेरची भूमिका ठरली, हे चुकीचे आहे.
बालगंधर्वांची अखेरची भूमिका 'माझ्या आई' आणि 'कृष्णा' या भूमिका होत्या. Quick Tip: बालगंधर्व यांच्या भूमिका शास्त्रीय संगीत आणि नाट्य कलेमध्ये अत्यंत महत्त्वाच्या होत्या. त्यांच्या अंतिम भूमिकांमध्ये त्यांच्या कला आणि अभिनयाची गहिराई दिसून आली.

आलापात घेतलेली मध्यलयीतील छोटी तान म्हणजे बेहलावा होय. बेहलावा रागाच्या आलापात वापरला जातो आणि त्याचे महत्व खूप आहे. Quick Tip: बेहलावा हा आलापात एक अत्यंत नाजूक आणि गहन स्वराचा भाग असतो, जो रागाच्या गाभ्याची गहिराई दर्शवितो.

पंडित पलुस्कर हे सरोदवादक नव्हते. ते प्रसिद्ध शास्त्रीय संगीतकार होते, पण ते गायन वादनासाठी प्रसिद्ध होते, सरोदवादक असण्याचा आरोप नाही. Quick Tip: पंडित पलुस्कर हे भारतीय शास्त्रीय संगीताच्या क्षेत्रातील एक प्रमुख व्यक्तिमत्त्व होते आणि त्यांच्या योगदानामुळे शास्त्रीय संगीतामध्ये समृद्धी आली.

गायन वादनात स्वरांची कोमल आणि तीव्र रूपे सांभाळून क्रमवार स्वरसप्तक बनवणे म्हणजे मूर्च्छना होय. मूर्च्छना एक महत्त्वपूर्ण शास्त्रीय संगीताच्या तंत्रज्ञानाचे भाग आहे. Quick Tip: मूर्च्छना शास्त्रीय संगीतामध्ये स्वरांची गहिराई आणि लय समजून घेतल्याने रागाचा प्रभाव अधिक वाढतो.

पंडित बाळकृष्णबुवा इचलकरंजीकर हे पंडित पलुस्कर यांचे गुरू होते. पंडित बाळकृष्णबुवा हे भारतीय शास्त्रीय संगीतामध्ये एक महान गुरू आणि गायन वादनाचे अद्वितीय तज्ञ होते. Quick Tip: पंडित बाळकृष्णबुवा इचलकरंजीकर हे संगीत शिक्षण आणि गुरू-शिष्य परंपरेत एक अत्यंत महत्त्वाचे नाव आहे.

सात स्वर म्हणजे संपूर्ण जाती होय, हे चुकीचे आहे. सात स्वर हे भारतीय शास्त्रीय संगीताच्या संरचनेचा भाग आहेत, परंतु "जात" म्हणजे एक विशिष्ट प्रकार आणि संपूर्ण स्वरांचे समुच्चय नाही. Quick Tip: सात स्वर (सा, रे, ग, मा, प, ध, नि) भारतीय संगीताच्या सर्व रचनांमध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात, पण त्यांना "जात" म्हणून संबोधले जात नाही.

एकताल हा ताल शास्त्रीय व सुगम संगीतासाठी उपयुक्त आहे. एकताल हा एक अत्यंत लोकप्रिय ताल आहे, जो भारतीय शास्त्रीय संगीत आणि सुगम संगीत दोन्हीसाठी वापरला जातो. Quick Tip: एकताल हा शास्त्रीय संगीताचा सर्वात उपयुक्त ताल आहे, जो लहान आणि मध्यम स्वरूपाच्या गाण्यांसाठी आदर्श असतो.

तंतूवादयावर मिजराबच्या एका आघातामध्ये एकाच वेळी दोन स्वर वाजवणे याला सुत म्हणतात. सुत हा एक तंत्र आहे जे वादनाच्या गहिराईला आणि लयाला संतुलित करते. Quick Tip: सुत तंत्राद्वारे तंतूवादयावर एकाच वेळी दोन स्वर वाजवून संगीताच्या गतीला लयबद्ध आणि समृद्ध बनवले जाते.

N/A Quick Tip: स्वातंत्र्योत्तर काळातील भारतीय संगीताने जागतिक स्तरावर आपली एक वेगळी ओळख निर्माण केली. हे संगीतकलेचे जागतिक स्तरावर प्रसाराचे एक महत्त्वपूर्ण भाग आहे.

N/A Quick Tip: स्वातंत्र्योत्तर काळातील नाट्यसंगीताने समाजातील विविध बदल, संस्कृतीचे संवर्धन आणि सामाजिक प्रगती दर्शविली. त्याने भारतीय संगीत आणि नाटकाच्या क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले.

N/A Quick Tip: भांगडा आणि भरतनाट्यम् यामध्ये नृत्याच्या गतीचा आणि भावनांच्या अभिव्यक्तीचा महत्त्वपूर्ण वापर केला जातो.

N/A Quick Tip: सतार आणि ढोलकी हे भारतीय संगीताचे अद्वितीय आणि अत्यंत प्रभावी वाद्य आहेत. त्यांचा आवाज आणि स्वर एक विशेष अनुभव देतो.

N/A Quick Tip: संगीत आणि विज्ञान यांचा संबंध एक नवीन आणि रोचक क्षेत्र आहे. प्रत्येक ध्वनी, कंपन, आणि लाटा यांच्या तत्त्वज्ञानाचा अभ्यास केल्याने संगीताच्या महत्त्वाचे दृषटिकोन समजतात.

N/A

N/A

N/A Quick Tip: ताल लिपीबद्ध करत असताना, प्रत्येक तालाच्या प्रमाणाचे आणि मात्राांच्या विभाजनाचे योग्य तपशील दिले जातात. प्रत्येक तालाचे स्वभाव आणि महत्त्व समजून घेतल्यास संगीत अधिक प्रभावी होतो.

N/A

N/A Quick Tip: ख्याल गायन व पोवाड्याचे तंत्र समजून घेतल्यास, संगीताच्या गहिराईचे आणि विविधतेचे अधिक चांगले विश्लेषण करता येते.